20 KASIM DÜNYA ÇOCUK HAKLARI GÜNÜ

Dünya Çocuk Hakları Günü bundan 31 yıl önce, 20 Kasım 1989’da, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1) (ÇHS)’nin kabulü ile anılmaya başlanmış bir gündür. Türkiye de bu sözleşmeye taraf olan devletlerden birisidir.

Sözleşmenin 2. Maddesine göre : “Taraf Devletler, bu Sözleşme’de yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunan her çocuğa (kendilerinin, ana babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları, ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve sosyal köken, mülkiyet, sakatlık, doğuş ve diğer statüler nedeniyle) hiçbir ayrım gözetmeksizin tanır ve taahhüt eder.”

Yani, Alevi ailede doğan bir çocuk, Sünni ailede doğan bir çocuk, Ateist ailede doğan bir çocuk, Kürt ailede doğan bir çocuk, Türk ailede doğan bir çocuk, velisi cezaevinde olan bir çocuk, zengin ailede doğan bir çocuk, fakir ailede doğan bir çocuk, ailesi olmayan bir çocuk, mülteci ailede doğan bir çocuk, engelli doğan bir çocuk… aralarında ayrım gözetilmeksizin bu haklardan yararlanır.

Çocuklar bu hakları, sadece çocuk olması sebebiyle kazanır ve bu haklardan feragat etmesi düşünülemez. Peki nedir bu haklar? Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de bu haklar oldukça detaylı bir şekilde sayılmıştır.

Bunlardan birkaç örnek verecek olursak:

* Dinlenme, boş zaman değerlendirme ve oynama hakkı. (ÇHS 31/1)
* Tehlikeli işte ya da eğitimine zarar verecek nitelikte çalıştırılmasına karşı korunma hakkı. (ÇHS 32/1)
* Çocuğun olabilecek en iyi sağlık düzeyine kavuşma, tıbbi bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini veren kuruluşlardan yararlanma hakkı. (ÇHS 24/1)

Çocuk haklarının ihlali nasıl ortaya çıkar? Maalesef bunun örnekleri sayılamayacak kadar çoktur:

* BBC’nin haberine göre, Çin Hükümeti, Uygur Türkü ailelerden, çocuklarını Müslüman olmaları sebebiyle ayırıyor ve bu çocukları asimile edildikleri kamplara gönderiyor. (2)

* Türkiye’de, kanser hastası, 8 yaşındaki Ahmet Burhan Ataç’ın tedavisi, ailesi siyasi davalar nedeniyle yargılandığı için aksatılıyor ve Burhan Ataç babasına hasret bir şekilde hayata gözlerini yumuyor.(3)

* Türkiye’deki cezaevlerinde, sayısı 800’ü bulan çocuk, biyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz şartlarda büyüyor.(4)(5)

* 2019 yılında Türkiye Adalet Bakanlığı adli istatistik raporlarına göre Türk Mahkemeleri’nde 22 bin 689 adet dava, çocukların cinsel istismara uğraması nedeniyle açılıyor.

Her bir dava, her bir örnek kendi içerisinde pek çok acıyı ve de hak ihlalini barındırıyor. Burada karşımıza, “Çocuk hakları ihlal edildiğinde neler yapılabilir? Çocuk haklarını korumak ve güçlendirmek için neler yapılabilir?” soruları çıkıyor.

Pek çok resmi ya da sivil kurum ve kuruluş, çocuk haklarının korunması ve gelişmesi için farklı alanlarda çalışma göstermektedir. Örneğin, Yemen’de açlıkla mücadele eden insanlara ve çocuklara, evimizde oturduğumuz salondan, internet üzerinden para göndererek yemek yardımı yapmak ShareTheMeal adlı uygulama ile mümkündür.(6) Yine Kelebek Çocuklar Derneği, kelebek hastası olan, maddi yardıma ihtiyaç duyan çocukların tedavisi için kampanyalar yürütmektedir.(7) Uluslararası Dil ve Kültür Festivali (IFLC) organizasyonu kapsamında, dünya çocuklarının yetişmesi, eğitilmesi ve kültürel miraslarını paylaşabilmeleri için faaliyetler düzenlenmektedir.(8)

Tüm bunların yanında çocuklara karşı işlenen bir suç görüldüğünde, bunun yetkili makamlara ihbar edilmesi de kanuni bir yükümlülüktür. Örneğin, Türkiye’de Alo 183 ücretsiz bir şekilde aranarak istismara uğrayan bir çocuk, içinde bulunduğu durumdan kurtarılabilir. Adliyelerde, Çocuk Hakları Merkezleri bulunmakta ve hakları ihlale uğrayan çocuklar için veli ya da vasilere Barolar tarafından ücretsiz avukatlık danışmanlığı sunulmaktadır. Yine bulunduğu ülkede çocuk hakkı ihlali için yasal bir çözüme ulaşılamıyorsa Birleşmiş Milletlere de başvuru yolu açıktır.

20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü; çocuklara ve ailelerine Çocuk haklarının hatırlatılması için bir fırsat olarak değerlendirilebilir. Eğitim hakkı, kimlik hakkı, kendini geliştirme hakkı, görüşlerini ifade etme hakkı, sağlık hakkı, yaşam hakkı, anne babasını bilme hakkı, oyun hakkı gibi temel haklar, çocuklara okullarda verilecek kısa seminerlerle öğretilebilir. İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin hazırladığı ÇHS’ye ilişkin kısa bir videoda da bu konu güzel bir şekilde açıklanmıştır.(9)

Dünya çocuklarının, biyolojik ve psikolojik gelişimini en güzel şekilde tamamlayabildiği, haklarının ihlal edilmediği bir dünya düzenine ulaşmak dileğiyle tüm çocukların “Dünya Çocuk Hakları Günü” kutlu olsun.

Lawyers in Exile

1:”https://web.archive.org/web/20131029185849/http://www.cocukhaklari.gov.tr/condocs//mevzuat/cocuk_haklari_sozlesmesi.pdf”
2: “https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48880857”
3: “https://tr.euronews.com/2020/05/07/kanser-hastasi-8-yasindaki-ahmet-atac-hayata-veda-etti-anne-zekiye-baba-harun-adana-tarsus”
4: “https://medyascope.tv/2019/08/15/mahpus-anne-ve-uzmanlar-anlatiyor-cezaevinde-buyuyen-cocuk-olmak/”
5: “https://www.raporlar.org/cezaevinde-buyuyen-cocuklar-raporu-mazlumder/”
6: “https://sharethemeal.org/tr/values.html”
7: “http://www.kelebekcocuklar.com/”
8: “https://www.iflc.org.au/”
9: “https://www.youtube.com/watch?v=oq3hMzoumPc”